Kararda, etapta yer alan Burhaniye, Kısıklı, Kuzguncuk, Beylerbeyi ve İcadiye mahallelerinin bir kısmıyla ilgili plan notlarında sosyal altyapı alanları, açık ve yeşil alanlar ve teknik altyapı alanlarının neler olabileceği, nerede olacağı konularının belirsiz ve keyfi bir yönlendirmeye bırakıldığı belirtildi.
Hukuki süreç nasıl işledi?
Üsküdar Geri Görünüm ve Etkilenme planları ilk olarak 9 Ekim 2009’da İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından onaylanarak yürürlüğe girdi. Bu plana TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi itiraz etti. Hukuki süreç 30 Ocak 2015 tarihinde İstanbul 2. İdare Mahkemesi’nin dava konusu işlemin iptaline yönelik kararı ile sonuçlandı. İtirazların sonunda aynı mahkeme 30 Kasım 2020’de yine dava konusu işlemin iptaline karar verdi.
9 Ekim 2009 tarihli imar planının dava süreci devam ederken İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Üsküdar Belediyesi eş zamanlı olarak 26 Eylül 2016 tarihinde planları revize etti ve ‘Üsküdar Geri Görünüm ve Etkilenme Bölgeleri 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Plan Revizyonu ile 1/1000 ölçekli Koruma ve Uygulama Amaçlı Revizyon İmar Planı’ onaylanarak yürürlüğe girdi. Bu planlara da Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi tarafından ayrı ayrı dava açıldı.
Revize edilen planlara göre imar planı üç etaba ayrıldı. Yeni planlara göre yapılaşmanın yoğun olduğu alanlar yeşil alan, kamu hizmet alanı, park, bahçe alanına çevrilecek, yapılaşma olmayan alanlar da imara açılacaktı. Dönüşüme dahil edilen bölgelerde imar izni artırılmış, planlar askıya çıkarılmadan şirketlerin mahalle sakinleriyle sözleşme imzaladığı belirtilmişti. Planların Üsküdar’ı bir şantiye alanına çevireceği eleştiriler arasındaydı.
1’inci etap planı kaldırıldı
Mimarlar Odası, üç etaba bölünen ve revize edilen imar planlarının iptali istemiyle ayrı ayrı davalar açtı. Yavuztürk ve Bahçelievler mahallelerinin tamamı ile Küçüksu ve Hekimbaşı mahallelerinin bir kısmını kapsayan 1’inci etaba ilişkin İstanbul 7. İdare Mahkemesi’nde açılan dava kapsamında revize edilen imar planıyla ilgili iki bilirkişi raporu alındı. İkisi de planın şehircilik ilkelerine, planlama tekniğine, kamu yararına ve hukuka aykırılığını saptamasına karşın mahkeme üçüncü bir bilirkişi raporu aldırdı ve buna dayanarak davayı reddetti. Ancak bu karar İstanbul Bölge İdare Mahkemesi’nin 17 Aralık 2020 tarihli kararıyla alanın sit alanı özelliği yönünden eksiklik bulunduğu gerekçesiyle kaldırıldı.
2’inci etap planı iptal edildi
Mehmet Akif Ersoy ve Güzeltepe mahallelerinin tamamı ile Ferah, Çengelköy, Kirazlıtepe, Küplüce, Kandilli ve Kuleli mahallelerinin bir kısmını kapsayan 2’nci etaba ilişkin revize edilen planlarla ilgili de İstanbul 5. İdare Mahkemesi’nde dava açıldı. Mahkeme, 14 Kasım 2019 tarihli kararıyla planı iptal etti.
3’üncü etap planı kısmen iptal
Burhaniye, Kısıklı, Kuzguncuk ve İcadiye mahallelerinin bir kısmını kapsayan 3’üncü etaba ilişkin revize edilen planın iptaliyle ilgili davaya İstanbul 11. İdare Mahkemesi baktı. Mahkeme, planların şehircilik ilkelerine, planlama esaslarına uygun olduğu gerekçesiyle iptal istemini reddetti. Mimarlar Odası’nın itirazı üzerine dosya Bölge İdare Mahkemesi Dördüncü İdare Dava Dairesi’ne taşındı. Daire, imar planının şeffaf ve anlaşılır olma ilkelerine aykırı olduğunu, plan notlarında sosyal altyapı alanları, açık ve yeşil alanlar ve teknik altyapı alanlarının neler olabileceği, nerede olacağı konularının belirsiz ve keyfi bir yönlendirmeye bırakıldığını belirterek planın kısmen iptaline karar verdi.
Köymen: ‘Yaşananları Sulukule’den hatırlıyoruz’
Konuyla ilgili Diken’e konuşan Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Başkanı Esin Köymen şunları söyledi:
“İptalini istediğimiz imar planlarıyla ilgili davalar kapsamında birçok bilirkişi raporu alındı. Bu raporlar imar planlarının açık ve net bir biçimde şehircilik ilkelerine, planlama tekniğine, kamu yararına ve hukuka aykırı olduğunu ortaya koydu. Buna karşın mahkemeler yürütmeyi durdurma kararı taleplerimizi reddettiği için hukuki süreç uzadıkça uzadı. Bu durum da telafisi çok zor sonuçlar doğuracak. Çünkü iptalini istediğimiz planlar bir taraftan da hayata geçirilmeye başlandı. Hukuki sürecin sonunda planlar iptal edilse dahi yarattığı tahribatı ortadan kaldırmak imkansız olacak. O bölgede yaşayan insanlar yerlerinden yurtlarından edilecek. Üstelik hukuka aykırı bir şekilde. Bu yaşananları aslında çok da uzak olmayan bir geçmişte Sulukule’deki yıkım sürecinden hatırlıyoruz. 2006’da başlayan ve 2019’da sonuçlanan hukuki süreçte mahkeme dava konusu planları iptal etmiş ancak Sulukule sakinleri bir kez yerlerinden edilmişti. Karar, kabaca ‘Pardon’ diyordu ama iş işten geçmişti. Hukuki mücadelemiz bu örneklerin tekrarlanmaması içindir.”