5 liraya kazak, 1 liraya gömlek olur mu? Hem de paketi açılmadan. Cevabımız Türkiye'de evet. Çoğumuzun, metro çıkışlarında, işlek caddelerde tanık olduğumuz hazır giyim işportasında öyle seçenekler var ki göreni şaşkına çeviriyor. Markaların başarılı taklitlerine alışkın gözlerimiz; 'Gel vatandaş gel bitiriyoruz' haykırışına aşina kulaklarımız şimdilerde 1 ila 10 lira arasında satılan tekstil ürünlerine tanık oluyor.
ELDE KALAN, İHRAÇ FAZLASI VE DEFOLU
Peki maliyeti ne kadar ki bir kişi 5 liraya kazak satabiliyor? Piyasadan öğrendiğimize göre hemen hepsi firmanın elinde kalan veya defolu mallar. Bayrampaşa, Güngören, Sultanbeyli, gibi İstanbul'un tekstil atölyelerinin yoğun olduğu yerlerde dolaşan işportacılar, satılmamış veya ihracat fazlalarının peşine düşüyor. Bazen nakit paraya ihtiyacı olan atölye sahibi yok pahasına elden çıkabiliyor. Merdivenaltı üretim yerlerindeki sudan ucuz ama sağlıksız malları da hatırlatalım. 25 kuruşa kadar düşen rakamlardan binlerce ürün anında alıcı buluyor. Toplu satışta çocuk tişörtünün 50; kazakların 75, eşofmanın 80 kuruşa geldiğini öğreniyoruz.
DENETİMSİZLİK ZARAR VERİYOR
Karasu manzarayı şöyle özetliyor: "Kurumsal firmalar yasalara harfiyen uyarken, kontrolsüz bir kesim var. Amaç ucuza üretip günü kurtarmak. Haliyle pazarda 'Bu kadar da olmaz' dedirten şeyler görebiliyoruz. Kayıtdışılık, merdivenaltı üretim gibi örneklerle denetimsizlikten beslenen bir sistem, 2017'de 17 milyar dolar ihracat yapan hazır giyim sektörüne de zarar veriyor."